در زندگی فرصت‌های طلایی‌ای برای انسان پیش می‌آید که باید پیش از آنکه آن فرصت‌ها از دست بروند، آن‌ها را غنیمت شمرد و از آن استفاده کرد. چون زندگی کوتاه است و روزهای عمر به سرعت سپری می‌شوند. از میان این فرصت‌های ارزشمند که الله سبحانه وتعالی به بندگانش ارزانی نموده، دهه‌ی آخر ماه رمضان جایگاهی ویژه دارد؛ شب‌هایی که در آن رحمت الله متعال نازل می‌شود، درّهای مغفرت گشوده می‌گردند و بسیاری از بندگان از آتش جهنم رهایی می‌یابند.
این ایام مبارک با دیگر ایام تفاوت دارد. این شب‌ها از برترین شب‌های سال به شمار می‌روند، زیرا شب قدر در میان آنها قرار دارد، شبی که از هزار ماه بهتر است. این ایام طلایی‌ترین فرصت برای مسلمان فرصت‌شناس است که به دنبال رحمت، مغفرت و نجات از آتش دوزخ است.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم و صحابه کرام رضی‌الله‌عنهم در این شب‌ها عبادت خود را شدت می‌بخشید، شب‌زنده‌داری می‌کرد، به دعا و استغفار مشغول می‌شد و قرآن را با تدبر تلاوت می‌نمود. او خانواده خود را نیز به بیداری و عبادت در این شب‌ها ترغیب می‌کرد. چنان‌که عایشه رضی‌الله‌عنها می‌فرماید: "زمانی که دهه‌ی آخر رمضان فرا می‌رسید، پیامبر صلی الله علیه وسلم کمر همت را محکم می‌بست، شب‌هایش را زنده می‌داشت و خانواده‌اش را بیدار می‌کرد. (بخاری و مسلم)
در این شب‌ها لیلة القدر نهفته است، شبی که برتر از هزار ماه است، همان‌گونه که الله سبحانه وتعالی می‌فرماید: ﴿لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ﴾ (سوره‌ی قدر: ۳)
شرف این شب عظیم نصیب کسی می‌شود که الله سبحانه وتعالی او را توفیق دهد. پیامبر صلی الله علیه وسلم همواره در جستجوی آن بود و به اصحابش سفارش می‌کرد که آن را بجویند: شب قدر را در دهه‌ی آخر رمضان جستجو کنید. (بخاری و مسلم)
صحابه کرام نیز با پیروی از سنت رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم به نماز، قرآن، ذکر و صدقه اهتمام می‌ورزیدند و برخی از آنان در جهاد و فتوحات اسلامی نیز نقش فعالی داشتند. اما این همه فعالیت‌ها آنان را از عبادت و شب زنده‌داری باز نمی‌داشت، بلکه اهمیت قیام اللیل و شب‌زنده‌داری را به خوبی درک کرده بودند و از این شب‌های ارزشمند غافل نمی‌شدند. اصحاب پیامبر نیز این شب‌ها هر لحظه را غنیمت می‌شمردند و میان عبادت، جهاد و دعوت به سوی دین الله جمع می‌کردند. به همین دلیل، فتح مکه در همین روزهای پایانی رمضان رخ داد و صحابه در اوج ایثار و تلاش بودند.
اما امروز، بسیاری از ما ارزش این شب‌های مبارک را درک نمی‌کنیم. در میان مشغولیت‌ها و مصروفیت‌های روزمره، سرگرمی‌ها و شبکه‌های اجتماعی، از لحظات گران‌بهای رمضان غافل می‌شویم. دهه اخیر رمضان، فرصتی است برای توبه، عبادت، تغییر بعضی عادات، مصاحبت با قرآن و نزدیک شدن با الله متعال، اما بسیاری از ما این نعمت را نادیده می‌گیریم و آن را از دست می‌دهیم، در حالی که ممکن است دیگر هیچ‌گاه فرصت جبران نداشته باشیم.مطمئن نیستیم که تا رمضان آینده زنده خواهیم ماند یا خیر، در حالی که مرگ بدون هشدار و به‌طور ناگهانی فرا می‌رسد.
مهم‌ترین اعمال در دهه‌ی آخر رمضان
برای اینکه از فرصت این شب‌های مبارک مستفید شویم، باید بر اعمالی که در قرآن و سنت توصیه شده‌اند، مداومت داشته باشیم. از جمله مهم‌ترین آن‌ها:
قیام شب و عبادت: پیامبر ﷺ فرموده اند: «کسی که شب قدر را از روی ایمان و اخلاص شب‌زنده‌داری کند، گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود»(بخاری و مسلم). قیام شب یکی از برترین عبادات در این ایام است و تأکید زیاد بر آن صورت گرفته است.
تلاوت و تدبر قرآن: رمضان، ماه قرآن است. بزرگان ما در صدر اسلام در این ماه قرآن را ختم می‌کردند و با تدبر در سوره‌ها و آیات، آن را در زندگی خود به‌کار می‌بستند.
افزایش دعا و استغفار برای خود و امت اسلامی – دعا یکی از قوی‌ترین سلاح‌های یک مؤمن است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم به عایشه رضی‌الله‌عنها توصیه کرد که در این شب‌ها این دعا را بسیار بخواند: «اللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ العَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي» (سنن ترمذی)
انفاق و صدقه: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم بخشنده‌ترین مردم بود، اما در رمضان و به‌ویژه در دهه اخیر، سخاوت او بیشتر می‌شد. کمک به فقرا، تهیه افطاری برای روزه‌داران، حمایت از انسان‌های نیازمند از جمله کارهای ارزشمندی است که در این روزها و شب‌ها توصیه شده است.
اعتکاف: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم در دهه اخیر رمضان اعتکاف می‌نشستند و خود را از دنیای بیرون جدا ساخته، تنها به عبادت و ذکر الله متعال می‌پرداختند. اعتکاف، یکی از بهترین راه‌ها برای تمرکز، نزدیکی به الله و تغییر عادات است و کسانی که توانایی دارند، باید این سنت را احیا کنند.
افطاری دادن به روزه‌داران: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند:«کسی که روزه‌داری را افطار دهد، پاداشی مانند پاداش او خواهد داشت» (ترمذی)
تلاش برای اقامه دین و تأسیس خلافت: ماه رمضان همواره ماه جهاد و فتوحات بوده است. در این ماه، قرآن نازل شد، غزوات سرنوشت‌سازی چون بدر و فتح مکه رخ داد، و صحابه در راه اقامه و اظهار دین ثابت‌قدم بودند. امروز نیز بر امت اسلامی است تا برای اقامه خلافت بر منهج نبوت تلاش نمایند تا دولتی تأسیس گردد که از خون مسلمانان بویژه مسلمانان غزه و اماکن مقدس مسلمانان دفاع نماید. بدون شک، تأسیس خلافت قضیه سرنوشت ساز امت است.
در اخیر لازم به ذکر است که این شب‌های مبارک فرصتی بی‌نظیر است که بازگشت آن برای سال آینده به هیچ‌کس تضمین‌شده نیست. آیا می‌دانیم که تا رمضان آینده زنده خواهیم ماند؟ بنابراین، باید قبل از آنکه دیر شود، این فرصت را غنیمت شماریم و بر انجام اعمالی که ما را به الله سبحانه وتعالی نزدیک می‌کند، مداومت داشته باشیم. بسیاری از کسانی که سال گذشته با ما بودند، امسال در کنار ما نیستند. چه کسی می‌داند که ما سال آینده در رمضان خواهیم بود یا نه؟
پس، باید از خود بپرسیم: در بهترین شب‌های سال، به چه چیزی مشغول هستیم؟ آیا مانند پیامبر صلی الله علیه وسلم و اصحاب گرامی شان این شب‌ها را در عبادت و بندگی سپری می‌کنیم، یا آن‌ها را در غفلت و سرگرمی‌های بی‌ارزش از دست می‌دهیم؟
یا الله! یا رحمان! یا کریم!، ما را از جستجوکنندگان لیلة القدر قرار بده، اعمالمان را بپذیر، گناهانمان را بیامرز و ما را در این ماه مبارک از رحمت و مغفرت خود بهره‌مند ساز. آمین.